Couperin en Bach

Bij het zoeken naar muziek uit de 17e en 18e eeuw die geschikt zou zijn voor clavichord komen we meestal uit bij componisten uit het Duitse taalgebied, Spanje en Portugal. Het ligt niet voor de hand om bij de Franse componisten een kijkje te nemen.

Echter, eerder dit jaar toen ik op mijn clavichord de 8 préludes uit l’Art de toucher le claveçin van François Couperin doornam viel mij op hoe goed deze stukken op clavichord klinken. Bovendien voelde het soms of ik Bach zat te spelen, Sebastian Bach.

Een voorwaarde is wel dat je genoemde stukken speelt op een clavichord met een open en ruimtelijke klank en een omvang van FF-f”’. Koen Vermeij (Aerdenhout) bouwde in 1985 voor mij zo’n boventoonrijk instrument naar voorbeeld van een instrument van Christian Gottlob Hubert (1714-1793).

Zowel bij François Couperin (1668-1733) als bij de zeventien jaar jongere Johann Sebastian Bach (1685-1750) lijkt het alsof de harmonische achtergrond een eigen leven leidt. Bovendien is de harmonie bij beide componisten rijk aan verrassende wendingen en spannende dissonanten. De intervallen waaruit de motieven en thema’s bestaan voegen zich soepel naar die achterliggende harmonische stroom. De muziek van zowel Couperin als Bach is sterk retorisch opgebouwd. Beide collega’s hebben duidelijk ruim gebruik gemaakt van de beschikbare retorische figuren.
Bovendien zijn de klavecimbelcomposities van François Couperin intiem van karakter. Ook dat maakt ze zo geschikt voor clavichord.
In de Franse teksten over het klavecimbelspelen wordt regelmatig naar het luitspel verwezen. Ook zo’n intiem instrument, de luit.

De overdaad aan versieringen mag ons niet afschrikken. Carl Philipp Emanuel Bach, een wijd en zijd bekend clavichordspecialist, wist er ook raad mee.

Ter illustratie van het voorafgaande:
Behalve de 8 préludes componeerde Couperin voor zijn l’Art de toucher ook een allemande. Zie hieronder.
Als je niet beter wist zou je zonder aarzelen dit stuk aan J.S. Bach toeschrijven.

Pièces de clavecin. Premier livre (1713): ordre 1 t/m 5
L’art de toucher le clavecin, met een allemande en 8 préludes (1716/ 1717)
Second livre de pièces de clavecin (1716-17): ordre 6 t/m 12
Troisième livre de pièces de clavecin (1722): ordre 13 t/m 19
Quatrième livre de pièces de clavecin (1730): ordre 20 t/m 27

Couperin Allamande