“Der General Bass ist das vollkommste Fundament der Music welcher mit beyden Händen gespielet wird dergestalt das die lincke Hand die vorgeschriebene Noten spielet die rechte aber Con- und Dissonantien darzu greifft damit dieses eine wolklingende Harmonie gebe zur Ehre Gottes und zulässiger Ergötzung des Gemüths und soll wie aller Music, also auch des General-Basses Finis und End-Ursache anders nicht, als nur zu Gottes Ehre und Recreation des Gemüths seyn. Wo dieses nicht in Acht genommen wird, da ists keine eigentliche Music, sondern ein teuflisch Geplerr und Geleyer.“
– Johann Sebastian Bach: Vorschriften und Grundsätze zum vierstimmigen Spielen des General-Bass oder Accompagnement 1738
Ik beperk me tot het begin van dit aan J.S. Bach toegeschreven citaat:
“Der General Bass ist das vollkommste Fundament der Music welcher mit beyden Händen gespielet wird dergestalt das die lincke Hand die vorgeschriebene Noten spielet die rechte aber Con- und Dissonantien darzu greifft damit dieses eine wolklingende Harmonie.”
“De basso continuo, die met beide handen zo wordt uitgevoerd dat de linkerhand de voorgeschreven noten speelt maar de rechterhand de consonanten en dissonanten, is het perfecte fundament van de muziek en zorgt voor een welluidende harmonie.”
Johann Sebastian Bach benadrukt hier het fundamentele belang voor alle muziek uit de 17e en 18e eeuw van de doorgaande bas, de harmonische structuur en akkoordprogressie.
Hij wist waarover hij het had en stond met zijn bewering niet alleen. Theoretici binnen en buiten het Duitse taalgebied zijn in andere bewoordingen dezelfde mening toegedaan en dat de hele 17e en 18e eeuw door. In deze periode, die zoveel stijlverschillen per land, streek en tijd laat zien, was het systeem van de becijferde bas de stabiele factor. Die periode werd vroeger door muziekwetenschappers niet voor niets ‘Generalbaßzeitalter’ genoemd.
Onderstaande voorbeeld van Friederich Niedt toont hoe een en ander in zijn werk kon gaan.
Friederich Erhard Niedt. Musicalischer Handleitung. Anderer Theil/ Von der Variation des General-Basses, Samt einer Anweisung /Wie man aus einem schlechten General-Baß allerley Sachen als Præludia, Ciaconen, Allemanden, etc. erfinden könne. Die Zweyte Auflage, Hamburg 1721. Das XI. Capitel.
Op dit principe stoelt ook het welbekende partimento zoals we dat kennen van bijvoorbeeld Bernardo Pasquini en Francesco Durante.
Voor het gros van de mensen gaat bij het luisteren naar en spelen van muziek bijna automatisch de eerste aandacht uit naar de bovenstem(men). Echter, het zou, lijkt me, niet onverstandig zijn om ook bij het spelen van literatuur uit de 17e en 18e eeuw steeds uit te gaan van de doorgaande bas (basso continuo).
Wat Bach in bovenstaande citaat stelt is naar mijn mening ook van toepassing bij het spelen van literatuur. Door literatuur te spelen als was je continuo aan het spelen, krijg je meer vat op de structuur van de muziek, op ritme en articulatie (“Stel ik mijn bas hier meer voor als een fagot of toch liever als een cello?”); je spel krijgt de rust en bezonkenheid en het dansante karakter die de muziek van voor 1800 zo nodig heeft. Je ontstijgt aan de alom heersende gejaagdheid die reeds een aanvang nam in het begin van de 19e eeuw. (Eerste stoomboot, eerste trein enz.)
Bij tweestemmigheid is de laagste stem de basso continuo, ongeacht de ligging. Ook zo bij driestemmigheid enz. Uit onderstaande twee voorbeelden blijkt dat zelfs één stem als doorgaande bas – basso continuo – kan worden gezien.
Uit: Archibald T. Davidson and Willy Apel. Historical Anthology of Music. London/Cambridge Massachusetts, 1950, 1970.
*******
https://www.bach-cantatas.com/Articles/GBLehre.pdf
Guiseppe A. Pastore: Francesco Durante. Bassi e Fughe. Padova 2003
https://en.wikipedia.org/wiki/Partimento