Allegro assai: zeer opgewekt.
Aan dat voorschrift kon ik toch wel vaak niet of met zeer veel moeite voldoen. Tegenwerkende factoren waren in die gevallen o.a. de nogal compacte schrijfwijze (textuur) en elkaar snel openvolgende harmoniewisselingen (snel harmonisch ritme).
April 1972 vond ik in de muziekwinkel, gevestigd in de Ferdinand Bolstraat te Amsterdam, bij toeval een mogelijke oplossing voor dit probleem. Bij het doorbladeren van de Dictionnaire de Musique (1703) van Sebastien de Brossard las ik (naast veel andere interessante zaken) dat het Italiaanse assai volgens sommigen ook gebruikt werd om het allegro, adagio, presto enz. te matigen.
Sébastien de Brossard. Dictionaire de Musique. 1703.
Johann Gottfried Walther deelt in zijn Musikalisches Lexikon (1732) deze zienswijze en laat zien dat het Italiaanse assai ook wel gelezen kan worden als het Franse assez d.w.z. voldoende.
Johann Gottfried Walther. Musikalisches Lexikon. 1732.
In zijn Dictionnaire de Musique van 1768 laat Jean Jacques Rousseau ons weten dat Brossard de plank volledig misslaat wanneer deze beweert dat assai ook assez zou kunnen betekenen.
Jean Jacques Rousseau. Dictionnaire de Musique. 1768.
Taalkundig mag Rousseau dan gelijk hebben, praktisch niet.
Uit onderstaande voorbeelden blijkt dat ook andere musici het eens waren met de uitleg van Brossard.
Daniel Gottlob Türk. Klavierschule. 1789. Pg. 116.
Hier wordt genug (genoeg) als enige vertaling van assai gegeven.
Daniel Gottlob Türk. Klavierschule. 1789. Pg. 116.
Heinrich Christoph Koch. Musikalisches Lexikon. 1802.
Hier wordt assai vertaald als sehr, oder genug (zeer, of genoeg). Maar uit de daarop volgende voorbeelden blijkt dat de vertaling sehr (zeer) de voorkeur verdient.
Heinrich Christoph Koch. Musikalisches Lexikon. 1802.
J.P.A. Fischer. Grond – Regelen van de Bassus – Continuus. 1731.
Hier als enige vertaling voor assai: genoegsaem (voldoende).
J.P.A. Fischer. Grond – Regelen van de Bassus – Continuus. 1731.
We doen er volgens mij verstandig aan om met beide mogelijkheden rekening te houden.
Voor wie het allemaal wil weten:
Brossard kocht ik april 1972, Walther maart 1972, Rousseau januari 1979, Türk juni 1971 en Koch september 2001.
In mijn exemplaar van Fischer heb ik verzuimd de datum van aankoop te noteren.
Tenslotte wil ik u dit niet onthouden. Onderstaande tabel kreeg ik te zien toen ik bij Google Translate het woord assai invoerde. Genoeg wordt ook daar als mogelijkheid aangegeven.
*****